Nieuwe historische documentaire op Netflix: Queen Cleopatra

Volgende maand verschijnt er een nieuwe historische documentaire op Netflix. Het slachtoffer van de dag is Cleopatra VII Philopator, Cleo voor intimi. De serie bestaat uit dramatische reconstructies voorzien van commentaar van experts. Focus van de documentaire is de periode waarin Cleopatra de regerende Farao was, van 51 tot 30 voor Christus. 

Eerste klasse documentaire materiaal

Cleopatra is één van de bekendste figuren uit de oudheid. Velen zijn bekend met haar escapades met Romeinse hoogwaardigheidsbekleders en de romantische opvatting dat ze zichzelf om zeep heeft geholpen met een giftige slang. Een prima onderwerp voor een drama-docu dus! Vrouwen die in de premoderne tijd een rol van betekenis hebben gehad op bestuurlijk niveau zijn helaas zeer schaars. Maar vast staat dat Cleopatra er een was. De trailer van de documentaire is gevuld met prachtige panorama’s, krachtige speeches en zwaait Cleopatra zelfs met een zwaard. 

Of de docu je gaat helpen met Triviant is even afwachten. Netflix heeft geen onbezoedelde reputatie als het op historische documentaires aankomt. Het vorig jaar verschenen Ancient Apocalypse was pseudo-wetenschap van de bovenste plank. Ikzelf verwacht dan ook geen hoge mate van nauwkeurigheid van de nieuwe serie. Wil je echt weten wat de huidige opvattingen zijn over Cleopatra, dan moet je je toch echt wenden tot vaak gortdroge universitaire kost.

Historisch accuraat, ja of nee?

Dus, even de vraag aanhalen die over deze serie hangt als een donkere wolk: was Cleopatra zwart of wit? Als je de naam van de serie door Google haalt gaat het nergens anders over. Welke overige kwaliteiten de serie ook heeft of mist, het lijkt alleen maar te gaan over die ene vraag.

Als voormalig archeoloog en eeuwige amateurhistoricus heb ik wel wat te zeggen over deze discussie. Er is maar 1 juist antwoord op die vraag en dat is: Het is een incorrecte vraag. Ras is een modern concept dat voortkomt uit de verlichtingsgedachte dat alles te duiden en te definiëren is in absolute termen. Ras als het concept dat we vandaag de dag kennen bestond in de eerste eeuw voor Christus niet en is dus niet van toepassing. Ras is namelijk meer dan huidskleur en of je haar krult of niet. 

Presentatie versus realiteit

Maar we hebben toch afbeeldingen gemaakt door Egyptenaren waarop we kunnen zien hoe ze er uitzagen? Ja op het eerste deel van de vraag, twijfelachtige nee op het tweede. Pre-moderne kunst is vaak erg stilistisch en zeker wanneer het gaat om afbeeldingen met nadrukkelijk politieke functie eerder expressie van een gedachte dan een fysieke realiteit. De manier waarop Egyptenaren en niet Egyptenaren afgebeeld werden in de oudheid heeft alles te maken met de boodschap die uitgedragen moest worden. Nubiërs werden op specifieke manieren afgebeeld, maar de Nubische elite, die waarschijnlijk qua uiterlijk nauwer conformeerden aan wat wij vandaag ‘zwarte’ mensen noemen, lieten zich gewoon afbeelden als Egyptenaren. Afbeeldingen van Egyptische farao’s zeggen dus meer over hoe ze gezien wouden worden en minder over hoe ze er daadwerkelijk uitzagen. 

Wil je echt heel graag weten wat voor huidskleur Cleopatra had? Waarschijnlijk licht getint. Weten we dat zeker? Nee. De hele discussie rondom het ras van historische personages zegt meer over wat er vandaag de dag speelt dan over geschiedkundige realiteit. Wellicht belangrijk om op te merken, voor een ieder die belang hecht aan de huidskleur van historische personages omdat deze toegeëigend dienen te worden heb ik slecht nieuws. De kans dat een van deze mensen je tot de eigen groep had gerekend op basis van je overeenkomstige huidskleur is nihil.

Trivia tijd

Stukje trivia om mee af te sluiten: Cleopatra wordt steevast de laatste Farao genoemd, ook in deze serie. Dit is echter niet waar! Broerlief Ptolemaeus XIV en zoon Ptolemaeus XV hebben de titel na haar bekleed, die laatste echter in geen betekenis waardige capaciteit. 

Queen Cleopatra is een nieuwe docuserie van Netflix met in de hoofdrol Adele James en geproduceerd door Jada Pinkett Smith. Seizoen 1 telt 4 afleveringen en is vanaf 10 mei te streamen via je browser of de app.

Ben je benieuwd welke series er in de maand mei van 2023 nieuw zijn op Netflix?