Sommigen zijn er al lang en breed van overtuigd: de Chinese regering bespioneert wereldwijd dansende burgers van andere landen. Ja, TikTok plukt een hoop data van je telefoon af. Een stuk meer dan je redelijkerwijs zou denken dat nodig is. De vraag of de Chinese overheid toegang heeft tot de servers van ByteDance, is waarschijnlijk veel eerder een ja dan een nee. Toch is directe overheidsspionage via de app nog nooit bewezen. Komt daar nu verandering in?
Oud werknemer spant rechtszaak aan
Yintao Yu klaagt zijn voormalige werkgever ByteDance aan in de staat Amerikaanse staat California vanwege wat hij een onrechtmatig ontslag noemt. Yu deed eerder al een aantal claims die al langer de ronde maken. Maar nooit eerder bij monde van een (voormalig) werknemer van het bedrijf.
Volgens Yu heeft de Chinese overheid via de gegevens die TikTok verzamelt op grote schaal ingezien om inzicht te krijgen in protesten die in 2018 Hong Kong opschudde. De inwoners van de voormalige Britse kroonkolonie verzetten zich al jaren tegen de plannen van Beijing om de autonome regio verder te integreren in het grotere China. Hetgeen voor de Hongkongers vooral wordt gekenmerkt door het verlies van een hoop persoonlijke vrijheden.
De Chinese overheid lijkt van een zogenoemde “backdoor” gebruik gemaakt te hebben. Dit om toegang te krijgen tot de locaties van, en berichtenverkeer tussen activisten. Het is een claim die naadloos aansluit bij de angsten die Amerikaanse wetgevers al veel langer uiten. Bijvoorbeeld in Montana, waar de staat TikTok recentelijk in de ban deed, een zet die door ByteDance wordt aangevochten.
Vooralsnog geen bewijs voor claims
Yu heeft vooralsnog geen bewijs aangeleverd voor de gemaakte claims. Claims die, het zal niemand verrassen, fel worden tegengesproken door ByteDance. De verklaring is wel onder ede gemaakt, wat enige geloofwaardigheid geeft. Blijkt de voormalige werknemer te hebben gelogen, dan stelt hij zich bloot aan strafrechtelijk vervolg. Doorgaans verwacht je dat dergelijke claims worden ondersteund door documentatie, intern berichtenverkeer of rauwe data.
Volgens Yu heeft hij verslaglegging ingezien die bewijst dat leden van een speciaal overheidscommissie zichzelf toegang hebben verschaft tot de app op een manier die alle veiligheidsinstellingen omzeilt.
“De commissie en externe onderzoekers hebben “god credentials” (speciale inloggegevens) gebruikt om demonstranten, burgerrechtenactivisten en sympathisanten te identificeren en hun locatie in te zien.” Aldus Yu. “Uit de verslaglegging heb ik in kunnen zien dat dergelijke gegevens zijn ingezien.” Of deze verslaglegging nog openbaar gemaakt gaat worden is niet bekend.
Zorgen om TikTok overdreven of niet?
Het is niet moeilijk om in het narratief dat wordt uitgedragen door Amerikaanse politici als een zoveelste uitspatting van de voortslepende “culture war.” Overheden bespioneren zowel burgers als politici, dat weten we al veel langer. Bedrijven maken misbruik van gebruikersgegevens, ook Amerikaanse bedrijven. Dat ByteDance nu op deze manier wordt aangepakt lijkt als je het mij vraagt meer te maken hebben met interne politiek dan een oprechte vrees voor de veiligheid van de eigen burger.
Dat wil niet zeggen dat er geen dreiging uitgaat vanuit ByteDance en per extensie de Chinese overheid. Misbruik zoals Yu claimt dat heeft plaatsgevonden is nog nooit hard gemaakt, maar niemand twijfelt eraan dat het mogelijk is. Worden Yu’s claims hard gemaakt dan zal dat beslist leiden tot veel internationale commotie. Ja, het betreft hier een interne kwestie, maar dergelijk bewijs zal de laatste twijfelaars over de streek halen en het gebruik van de app buiten China zal verder aan banden worden gelegd. Of TikTok een onschuldige app is of een overheid spionageprogramma is een soort van schrödingers kat. We weten het pas zeker wanneer iemand de doos openmaakt.
Of het leveren van bewijs zal leiden tot bredere wetgeving die het in zijn algemeen moeilijker maakt om gebruikersgegevens te misbruiken, zowel door overheden als bedrijven (een distinctie die in China beslist vager is dan elders), of dat het specifiek bij maatregelen voor ByteDance zal blijven blijft voorlopig de ‘million dollar question’.
